Để tiếng chiêng hòa nhịp sống mới…

Hội nghị tổng kết 20 năm bảo tồn văn hóa cồng chiêng Đắk Lắk (2005 – 2025) với những ý kiến đầy tâm huyết, đề xuất nhằm giữ vững giá trị tinh thần, lan tỏa tri thức dân gian và biến di sản cồng chiêng thành nguồn lực phát triển bền vững. Các ý kiến đại biểu bày tỏ lo ngại về sự “ngoài lề hóa” di sản văn hóa. Nghiên cứu cho thấy sự mất dần của giá trị truyền thống trong xã hội hiện đại, cần sự quan tâm và hỗ trợ để giữ vững tiếng chiêng trong cuộc sống cộng đồng. “Cuốn sách kể về cuộc hành trình phiêu lưu đầy kịch tính của nhóm bạn trẻ trong việc tìm kiếm kho báu huyền thoại. Liệu họ có thể vượt qua những thử thách khó khăn và khám phá được bí mật ẩn sau?”

Nhận thấy và đánh giá về những thành tựu từ việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị Không gian văn hóa cồng chiêng của tỉnh Đắk Lắk không chỉ mang lại niềm tự hào mà còn đem đến suy tư, trăn trở về việc phải làm gì để tiếng chiêng tiếp tục vang lên như một phần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng, không chỉ hiển thị trên sân khấu, phục vụ cho du khách.

Đây là những ý kiến đầy tâm huyết được các đại biểu đưa ra tại Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa cồng chiêng tỉnh Đắk Lắk (2005 – 2025), định hướng đến năm 2030 vừa diễn ra tại Bảo tàng Đắk Lắk.

Trong suốt 20 năm qua, cùng với sự thay đổi của mọi khía cạnh trong đời sống, vai trò văn hóa – xã hội của cồng chiêng đã trải qua những biến đổi. Từ việc liên kết chặt chẽ với các nghi lễ thường niên của người dân, với vòng đời của cây trồng, với bến nước, nương rẫy, nhà dài…, cồng chiêng dần rời xa không gian thiêng để xuất hiện nhiều hơn trong các hoạt động giao lưu, liên hoan, sự kiện văn hóa và du lịch.

Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự dịch chuyển này là cơ hội và thách thức đồng thời. Cơ hội ở chỗ cồng chiêng có thêm không gian để biểu diễn, có điều kiện tiếp cận rộng hơn với công chúng trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thách thức là "tính thiêng" – phần tinh túy của không gian văn hóa cồng chiêng có thể bị mòn dần nếu cồng chiêng chỉ được trình diễn trên sân khấu, phục vụ du khách mà không truyền đạt được tín ngưỡng, luật lệ và tri thức bản địa.

Theo kết quả kiểm kê năm 2024, toàn tỉnh Đắk Lắk có tổng cộng 1.603 bộ chiêng, trong đó có 1.178 bộ chiêng Êđê, 219 bộ chiêng M’nông, 118 bộ chiêng J’rai và 88 bộ chiêng khác. Đặc biệt, có 3.749 nghệ nhân đang nắm giữ các loại hình di sản và có 1.015 nghệ nhân trẻ (biết tấu chiêng, biết đánh chiêng và biết chỉnh chiêng); trong đó có 948 nghệ nhân biết truyền dạy đánh chiêng.

Mặc dù có một lực lượng nghệ nhân đông đảo, nhưng cũng không ít lo ngại: số lượng nghệ nhân được trao các danh hiệu vinh dự của Nhà nước vẫn còn rất khiêm tốn so với đóng góp thực tế, và nghệ nhân cao tuổi ngày càng yếu và dần ít đi.

Để giải quyết vấn đề này, Tiến sĩ Lương Thanh Sơn đề xuất việc ghi chép, số hóa và hệ thống hóa tri thức dân gian là nhiệm vụ cấp bách; xây dựng cơ chế đãi ngộ đặc thù cho nghệ nhân; đưa tri thức về cồng chiêng vào giáo dục lịch sử địa phương, hoạt động ngoại khóa trong trường học; tạo ra nhiều không gian thực hành di sản ngay trong cộng đồng, không chỉ trên sân khấu hoặc trong bảo tàng.

Trong một khía cạnh khác, nhà văn Niê Thanh Mai (Chủ tịch Hội Văn học – Nghệ thuật Đắk Lắk) nhấn mạnh vai trò của giới văn nghệ sĩ như một chiếc cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Qua việc nghiên cứu, thu thập sử thi, trường ca, truyện cổ; qua việc sáng tác văn học, âm nhạc, mỹ thuật, sân khấu, nhiếp ảnh…, hình tượng cồng chiêng đã trở thành nguồn cảm hứng sáng tạo, giúp di sản không bị "gò bó" trong lễ hội mà tiến vào không gian sáng tạo đương đại.

Trong bối cảnh Chính phủ xác định phát triển công nghiệp văn hóa là một trụ cột tăng trưởng, Đắk Lắk đang xây dựng chiến lược giai đoạn 2025 – 2030 coi văn hóa và du lịch văn hóa là mũi nhọn. Từ những thảo luận tại hội nghị, có thể thấy một nhận thức chung: Nếu biết khai thác đúng hướng, không gian văn hóa cồng chiêng không chỉ là "tiếng nói tâm linh của đại ngàn", mà còn là nguồn lực quan trọng cho công nghiệp văn hóa, du lịch cộng đồng và sinh kế bền vững của chính những người đang bảo tồn di sản.

Phía sau những con số thống kê về kết quả bảo tồn di sản văn hóa cồng chiêng còn nhiều nỗi niềm và trăn trở. Để di sản cồng chiêng thực sự "sống", cần có sự chăm sóc, bảo vệ và phát triển bền vững từ cộng đồng và các cơ quan chức năng. Sự diễn biến về "ngoài lề hóa" cộng đồng chủ thể di sản

Các ý kiến đại biểu đã lần lượt đề cập đến tình hình "ngoài lề hóa" của cộng đồng chủ thể di sản. Đây là một vấn đề được nhắc đến không chỉ một lần mà đã trở thành một vấn đề không bao giờ lỗi thời.

Nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kđăm đã chỉ ra rằng, sự thay đổi trong tín ngưỡng, sự chuyển dịch trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp, sự di cư lao động, sự bùng nổ của công nghệ số, và sức hút của âm nhạc hiện đại đang dần thu hẹp môi trường thực hành của nhạc cụ truyền thống. Thanh thiếu niên hiện nay không chỉ ít thời gian hơn mà cũng ít hứng thú với những giá trị truyền thống mà cha ông để lại.

Thách thức trong việc bảo tồn di sản văn hóa

Nhiều đội chiêng, câu lạc bộ được thành lập theo các chương trình, dự án nhưng đang gặp khó khăn về kinh phí và người tham gia. Các hoạt động chỉ diễn ra cầm chừng và sau đó dần dần tan rã. Nếu công tác quản lý di sản vẫn tập trung quá nhiều vào "Nhà nước làm thay, làm hộ", nếu lễ hội và liên hoan chỉ dừng lại ở mức độ phong trào mà không đi sâu vào cộng đồng, thì sẽ dễ dẫn đến tình trạng tiếng cồng chiêng bị "sân khấu hóa", mất đi bản sắc tín ngưỡng và truyền thống.

Góc nhìn từ người nghệ nhân và nhà nghiên cứu văn hóa

Đại diện cho người nghệ nhân, anh Y Bây Kbuôr đã thể hiện lo lắng khi thấy nhiều bạn trẻ bị cuốn vào cuộc sống hiện đại, dân cư quay quần bên bếp lửa và dàn chiêng cũng trở nên ít được chú trọng hơn. Anh chia sẻ: "Tôi lo rằng một ngày nào đó, tiếng cồng chiêng chỉ còn nằm im trong bảo tàng, không còn vọng lên bên bếp lửa, bên nương rẫy như xưa nữa…"

Kết luận

Từ những trăn trở của các nhà nghiên cứu văn hóa đến tiếng nói của người nghệ nhân, chúng ta cần nhận thức rằng mục tiêu cuối cùng của việc bảo tồn di sản không chỉ đơn thuần là để giữ lại tiếng chiêng trong các bảo tàng hay sân khấu, mà là để tiếng chiêng vẫn vang lên, hòa mình vào cuộc sống mới của cộng đồng hôm nay. Điều này đòi hỏi sự chú trọng và hỗ trợ từ cấp quản lý đến cộng đồng để bảo vệ và phát huy giá trị truyền thống của di sản văn hóa. Trong thời đại công nghệ hiện nay, việc sử dụng Internet để tìm kiếm thông tin đã trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Người dùng có thể dễ dàng truy cập vào mạng Internet thông qua các thiết bị di động như điện thoại thông minh, máy tính bảng hay laptop. Việc tìm kiếm thông tin trên Internet không chỉ nhanh chóng mà còn đa dạng và tiện lợi.

Việc tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (SEO) đang trở thành một phần quan trọng của chiến lược marketing trực tuyến của các doanh nghiệp. Với SEO, các doanh nghiệp có thể nâng cao vị thế của mình trên các trang kết quả tìm kiếm, từ đó thu hút được nhiều khách hàng tiềm năng hơn.

Để thành công trong việc tối ưu hóa công cụ tìm kiếm, các doanh nghiệp cần hiểu rõ về cách hoạt động của các bộ máy tìm kiếm như Google, Bing hay Yahoo. Họ cần xác định được từ khóa mục tiêu, tối ưu hóa nội dung trên trang web và xây dựng liên kết chất lượng để tăng cường sự hiển thị của mình trên Internet.

Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, việc áp dụng SEO trong kinh doanh trực tuyến không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận được đến đông đảo khách hàng mục tiêu mà còn giữ vững và phát triển thương hiệu của mình trên mạng Internet.

Nguồn thông tin được tham khảo từ: baodaklak
Nội dung được biên tập bởi: buonmathuot_.info