Con đường thiêng ở Mỹ Sơn

Hội thảo khám phá con đường cổ 1.000 năm tại Mỹ Sơn với kiến trúc phế tích đường dẫn tháp K, mở ra những phát hiện mới về văn hóa Chăm Pa cổ xưa và nghi lễ tín ngưỡng tại khu di tích.

Phát hiện mới tại Mỹ Sơn: Con đường cổ và tháp K

Đầu tháng 4/2024, tại Khu di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn (xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam), Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp với Viện Khảo cổ học đã tổ chức Hội thảo báo cáo kết quả thăm dò, khai quật khảo cổ học phế tích kiến trúc đường dẫn phía đông tháp K – Mỹ Sơn.

**Phát hiện con đường cổ và tháp K**

Theo kết quả khai quật, một con đường thiêng có niên đại gần 1.000 năm dẫn từ tháp K vào trung tâm khu đền tháp Mỹ Sơn lần đầu tiên được phát hiện. Trong hơn 70 đền tháp ở Mỹ Sơn thì tháp K là một tháp đơn lẻ nằm khá độc lập với các nhóm tháp khác ở phía tây bắc thung lũng Mỹ Sơn. Tháp K được xây dựng trên vùng đất phẳng rộng, khá cao bên cạnh dòng suối Khe Thẻ.

Nếu vào thung lũng Mỹ Sơn theo đường bộ bên cạnh suối Khe Thẻ đến Mỹ Sơn thì công trình kiến trúc đầu tiên bắt gặp trong thung lũng này là tháp K. Tư liệu về ngôi tháp này hiện không có nhiều, ngoài bản khảo tả của Henri Parmentier (1871 – 1949) – nhà khảo cổ học người Pháp, chuyên gia nghiên cứu về văn hóa Chăm Pa cổ xưa vào đầu thế kỷ 20.

**Khám phá con đường cổ và các phế tích kiến trúc**

Những năm 2017 – 2018, tháp K được nhóm chuyên gia Ấn Độ nghiên cứu và tu bổ, tôn tạo. Ở phía đông của tháp này, nhóm chuyên gia đã làm xuất lộ hai đoạn tường bao của một con đường hướng về nhóm tháp E, F và một số hiện vật thuộc công trình kiến trúc, 2 tượng sư tử trong tư thế đứng, hiện vật đất nung, gốm sứ… có niên đại vào thế kỷ 12.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do khách quan, việc phát hiện con đường dẫn từ tháp K vào trung tâm Mỹ Sơn chưa được các chuyên gia quan tâm đúng mức. Do vậy, con đường thiêng này thời điểm đó chưa được giới khảo cổ học, các nhà nghiên cứu và du khách biết đến.

**Khai quật và phục dựng di tích**

Đầu tháng 3/2024, Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn đã phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành thăm dò, khai quật khảo cổ với tổng diện tích 220 m2 với một hố khai quật chính 200 m2 và 4 hố khai quật thám sát (5 m2/hố). Qua hơn một tháng khai quật, đoàn khảo cổ đã làm phát lộ rõ vết tích một đoạn con đường dẫn từ phía đông tháp K vào các khu tháp E – F ở khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn.

Qua quan sát tại thực địa và theo báo cáo kết quả khai quật thì con đường cổ rộng phủ bì 9 m gồm lòng đường và hai bức tường xếp gạch bo hai bên; tường bao được xây dựng bằng cách xây/xếp gạch thành hàng đôi ở hai bên, giữa nhồi thêm gạch vỡ. Tường có móng dưới to sau đó xây thu dần lên mặt trên với chiều rộng mặt trên khoảng 0,46 m.

Căn cứ vào lượng gạch bị đổ trong các hố thăm dò, khai quật có thể nhận định bức tường này không xây cao mà chỉ như một bức tường phân chia giới hạn không gian phía trong và phía ngoài con đường trong cùng một không gian thiêng của di tích.

**Nhận định và tương lai nghiên cứu**

Tại hội thảo nói trên, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu đưa ra nhận định đây là con đường thiêng – con đường dẫn thần linh, vua chúa và tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Thánh địa Mỹ Sơn vào thế kỷ 12, tương đương với niên đại tháp K.

Dấu tích của con đường thiêng hay con đường hành lễ liên quan đến các nghi lễ Ấn Độ giáo cũng đã được các nhà khảo cổ phát hiện ở một số địa điểm có tính chất tương tự khu đền tháp Mỹ Sơn, như tại Gò Tháp Mười (Đồng Tháp), Gò Sáu Thuận (An Giang). Tại khu di tích Cát Tiên (Lâm Đồng), những người khai quật năm 2022 – 2023 đã thông tin về việc phát hiện một con đường rộng 8,85 m có cấu trúc tương tự con đường phát hiện ở Mỹ Sơn.

Những phát hiện mới tại Mỹ Sơn về con đường cổ và tháp K hứa hẹn sẽ mở ra những khám phá thú vị, đồng thời giúp hiểu rõ hơn về văn hóa và lịch sử của người Chăm xưa.

Nguồn thông tin được tham khảo từ: baodaklak
Nội dung được biên tập bởi: buonmathuot_.info